Biểu giá FIT là gì?

FIT (feed-in-tariff) là một cơ chế chính sách được đưa ra nhằm khuyến khích phát triển các nguồn năng lượng tái tạo, tăng sức cạnh tranh của các nguồn năng lượng này với các nguồn năng lượng truyền thống. Hiểu ngắn gọn là FiT là các mức giá áp dụng cho điện sản xuất từ các nguồn năng lượng tái tạo để bán lên lưới hoặc sử dụng tại chỗ nhằm giảm tải cho lưới điện.

Cơ chế về FiT quy định 3 điều khoản quan trọng là:

• Quy định các công ty truyền tải, kinh doanh điện phải mua điện từ bất kỳ nguồn điện phát bằng năng lượng tái tạo nào?
• Các hợp đồng mua điện được ký dài hạn (thường từ 15-25 năm). Tại Việt Nam, hợp đồng PPA đang có thời hạn là 20 năm.
• Quy định mức giá mua điện cụ thể cho từng loại công nghệ khác nhau (gió, mặt trời, sinh khối…) sao cho đảm bảo các nhà đầu tư có lợi nhuận.

Việc quy định mức giá khác nhau cho các công nghệ NLTT khác nhau là dựa trên cơ sở mức độ phát triển của từng công nghệ, nhằm khuyến khích sự đa dạng của tất cả các dự án (điện mặt trời, điện gió, điện từ sinh khối, biogas… đều có mức giá khác nhau).

Ngoài ra, với mỗi công nghệ, mức giá cũng thay đổi theo cấp công suất của dự án. Thông thường, công suất thấp thì giá sẽ cao. Việc chia mức công suất này ở mỗi nước cũng khác nhau.

Thêm vào đó, mức giá FiT cũng thay đổi theo chu kỳ 3-4 năm. Các năm đầu giá FiT sẽ cao hơn các năm tiếp theo. Điều này nhằm mục đích tạo động lực cho các nhà sản xuất điện từ năng lượng tái tạo phát triển công nghệ, giảm giá thành, đưa năng lượng tái tạo đến gần với mức giá thị trường của các loại năng lượng hóa thạch khác nữa.

Các lợi ích từ chính sách giá FIT

Thách thức lớn nhất đối với ngành năng lượng tái tạo chính là làm sao cho chi phí các nguồn năng lượng sạch cạnh tranh được với các nguồn năng lượng hóa thạch, khi các nguồn hóa thạch này không chịu các chi phí về ô nhiễm mà nó gây ra, và thường được trợ cấp rất lớn. Nếu không có những giải pháp chính sách hợp lý để tăng nhu cầu của người tiêu dùng, khuyến khích tiếp cận thị trường thì các nhà cung cấp công nghệ năng lượng tái tạo không thể sản xuất đủ số lượng để có thể hạ giá thành và tạo động lực cho các cải tiến công nghệ được.

Biểu giá FIT đã được chứng minh là một trong những công cụ chính sách hiệu quả nhất, vượt qua rào cản chi phí để phổ biến và thương mại hóa các sản phẩm năng lượng tái tạo.

Các lợi ích từ chính sách giá FIT hợp lý:

• Giảm phát thải CO2. Một chính sách giá FIT tốt sẽ giúp tăng thị phần của năng lượng tái tạo, do đó thay thế dần các nguồn năng lượng hóa thạch trong sản xuất điện.
• Tạo công ăn việc làm. Khi ngành công nghiệp năng lượng tái tạo phát triển, nó sẽ tạo ra hàng ngàn việc làm cho các công nhân. Ví dụ như ở Đức, ngành năng lượng tái tạo hiện có gần 350,000 lao động thì tới 60% là kết quả trực tiếp từ việc áp dụng cơ chế FIT.
• Đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia. Việc tăng tỷ lệ các nguồn năng lượng tái tạo được sản xuất trong nước sẽ giúp các quốc gia giảm bớt sự phụ thuộc vào các nguồn nhiên liệu hóa thạch.
• Tăng động lực cho sáng tạo công nghệ. Một biểu giá FIT tốt cho công nghệ năng lượng tái tạo sẽ làm tăng động lực sáng tạo và khuyến khích đầu tư vào các công nghệ như gió, điện mặt trời, nhiệt mặt trời trung tâm…là những nguồn năng lượng có tiềm năng khổng lồ.
• Tạo ra điều kiện thị trường cho công nghệ năng lượng tái tạo. Trong quá khứ, các nguồn năng lượng tái tạo đã không thể cạnh tranh với các nguồn năng lượng hóa thạch, bởi lẽ các nguồn hóa thạch này không phải trả các chi phí ngoại lai về mặt môi trường mà nó gây ra, trong khi đó lại được trợ cấp mạnh mẽ. Cơ chế FIT sẽ gúp các nguồn năng lượng tái tạo tăng dần khả năng cạnh tranh. Và thực tế đã chứng minh điều đó, khi giá của các nguồn điện từ gió, điện mặt trời… ngày một giảm.

Nhìn lại thành quả sau 2 năm áp dựng cơ chế FIT của bộ công thương:

• FIT1 giúp gia tang mức đầu tư vào điện mặt trời từ 290 MW lên tới 5,194.6 MW
• FIT2 giúp tang trưởng đầu tư điện mặt trời từ 5,194.6 MW lên tới 10,030.4 MW

Vậy câu hỏi đặt ra là chính phủ và bộ công thương có nên hay không đưa ra cơ chế FIT3 để tiếp tục thu hút dòng đầu tư vào phát triển năng lượng sạch là điện mặt trời?